అథ తృతీయోఽధ్యాయః అధ్యాయం ౩

అర్జున ఉవాచ
1 జ్యాయసీ చేత్ కర్మణస్తే మతా బుద్ధిర్జనార్దన । తత్ కిం కర్మణి ఘోరే మాం ని-యోజయసి కేశవ ॥
2 వ్యామిశ్రేణైవ వాక్యేన బుద్ధిం మోహయసీవ మే । తదేకం వద నిశ్చిత్య యేన శ్రేయోఽహమాప్నుయాం ॥
భగవాన్ ఉవాచ
3 లోకేఽస్మిన్ ద్వివిధా నిష్ఠా పురా ప్రోక్తా మయాఽనఘ । జ్ఞాన-యోగేన సాంఖ్యానాం కర్మ-యోగేన యోగినాం
4 న కర్మణామనారంభాత్ నైష్కర్మ్యం పురుషోఽశ్నుతే । న చ సం-న్యసనాదేవ సిద్ధిం సమధి-గచ్ఛతి ॥
5 న హి కశ్చిత్ క్షణమపి జాతు తిష్ఠత్యకర్మ-కృత్ । కార్యతే హ్యవశః కర్మ సర్వః ప్రకృతి-జైర్గుణైః ॥
6 కర్మేంద్రియాణి సంయమ్య య ఆస్తే మనసా చరన్ । ఇంద్రియార్థాన్ విమూఢాత్మా మిథ్యాచారః స ఉచ్యతే ॥
7 యస్త్వింద్రియాణి మనసా నియమ్యారభతేఽర్జున । కర్మేంద్రియైః కర్మ-యోగం అసక్తః స విశిష్యతే ॥
8 నియతం కురు కర్మ త్వం కర్మ జ్యాయో హ్యకర్మణః । శరీర-యాత్రాపి చ తే న ప్రసిద్ధ్యేదకర్మణః ॥
9 యజ్ఞార్థాత్ కర్మణోఽన్యత్ర లోకోఽయం కర్మ-బంధనః । తదర్థం కర్మ కౌంతేయ ముక్త-సంగః సమాచర ॥
10 సహ-యజ్ఞాః ప్రజాః సృష్ట్వా పురోవాచ ప్రజా-పతిః । అనేన ప్ర-సవిష్యధ్వం ఏష వోఽస్త్విష్ట-కామ-ధుక్ ॥
11 దేవాన్ భావయతానేన తే దేవా భావయంతు వః । పరస్పరం భావయంతః శ్రేయః పరమవాప్స్యథ ॥
12 ఇష్టాన్ భోగాన్ హి వో దేవాః దాస్యంతే యజ్ఞ-భావితాః । తైర్దత్తానప్రదాయైభ్యో యో భుంక్తే స్తేన ఏవ సః ॥
13 యజ్ఞ-శిష్టాశినః సంతో ముచ్యంతే సర్వ-కిల్బిషైః । భుంజతే తే త్వఘం పాపాః యే పచంత్యాత్మ-కారణాత్ ॥
14 అన్నాద్ భవంతి భూతాని పర్జన్యాదన్న-సంభవః । యజ్ఞాద్ భవతి పర్జన్యో యజ్ఞః కర్మ-సముద్భవః ॥
15 కర్మ బ్రహ్మోద్భవం విద్ధి బ్రహ్మాక్షర-సముద్భవం ॥ తస్మాత్ సర్వ-గతం బ్రహ్మ నిత్యం యజ్ఞే ప్ర-తిష్ఠితం ॥
16 ఏవం ప్ర-వర్తితం చక్రం నాను-వర్తయతీహ యః । అఘాయురింద్రియారామో మోఘం పార్థ స జీవతి ॥
17 యస్త్వాత్మ-రతిరేవ స్యాత్ ఆత్మ-తృప్తశ్చ మానవః । ఆత్మన్యేవ చ సంతుష్టః తస్య కార్యం న విద్యతే ॥
18 నైవ తస్య కృతేనార్థో నాకృతేనేహ కశ్చన । నచాస్య సర్వ-భూతేషు కశ్చిదర్థ-వ్యపాశ్రయః ॥
19 తస్మాదసక్తః సతతం కార్యం కర్మ సమాచర । అసక్తో హ్యాచరన్ కర్మ పరమాప్నోతి పూరుషః ॥
20 కర్మణైవ హి సంసిద్ధిం ఆస్థితా జనకాదయః । లోక-సం-గ్రహమేవాపి సం-పశ్యన్ కర్తుమర్హసి ॥
21 యద్యదాచరతి శ్రేష్ఠః తత్తదేవేతరో జనః । స యత్ ప్రమాణం కురుతే లోకస్తదను-వర్తతే ॥
22 న మే పార్థాస్తి కర్తవ్యం త్రిషు లోకేషు కించన । నానవాప్తమవాప్తవ్యం వర్త ఏవ చ కర్మణి ॥
23 యది హ్యహం న వర్తేయం జాతు కర్మణ్యతంద్రితః । మమ వర్త్మాను-వర్తంతే మనుష్యాః పార్థ సర్వశః ॥
24 ఉత్సీదేయురిమే లోకాః న కుర్యాం కర్మ చేదహం । సంకరస్య చ కర్తా స్యాం ఉపహన్యామిమాః ప్రజాః ॥
25 సక్తాః కర్మణ్యవిద్వాంసో యథా కుర్వంతి భారత ॥ కుర్యాద్ విద్వాంస్తథాసక్తః చికీర్షుర్లోక-సంగ్రహం ॥
26 న బుద్ధి-భేదం జనయేత్ అజ్ఞానాం కర్మ-సంగినాం । జోషయేత్ సర్వ-కర్మాణి విద్వాన్ యుక్తః సమాచరన్ ॥
27 ప్రకృతేః క్రియమాణాని గుణైః కర్మాణి సర్వశః । అహంకార-విమూఢాత్మా కర్తాహమితి మన్యతే ॥
28 తత్త్వ-విత్తు మహాబాహో గుణ-కర్మ-విభాగయోః । గుణా గుణేషు వర్తంతే ఇతి మత్వా న సజ్జతే ॥
29 ప్రకృతేర్గుణ-సమ్మూఢాః సజ్జంతే గుణ-కర్మసు । తానకృత్స్న-విదో మందాన్ కృత్స్న-విన్న విచాలయేత్ ॥
30 మయి సర్వాణి కర్మాణి సంన్యస్యాధ్యాత్మ-చేతసా । నిరాశీర్నిర్మమో భూత్వా యుధ్యస్వ విగత-జ్వరః ॥
31 యే మే మతమిదం నిత్యం అను-తిష్ఠంతి మానవాః । శ్ర్రద్ధావంతోఽనసూయంతో ముచ్యంతే తేఽపి కర్మభిః ॥
32 యే త్వేతదభ్యసూయంతో నాను-తిష్ఠంతి మే మతం । సర్వ-జ్ఞాన-విమూఢాంస్తాన్ విద్ధి నష్టానచేతసః ॥
33 సదృశం చేష్టతే స్వస్యాః ప్రకృతేర్జ్ఞాన-వానపి । ప్రకృతిం యాంతి భూతాని నిగ్రహః కిం కరిష్యతి ॥
34 ఇంద్రియస్యేంద్రియస్యార్థే రాగ-ద్వేషౌ వ్యవస్థితౌ । తయోర్న వశమాగచ్ఛేత్ తౌ హ్యస్య పరి-పంథినౌ ॥
35 శ్రేయాన్ స్వ-ధర్మో విగుణః పర-ధర్మాత్ స్వనుష్ఠితాత్ । స్వ-ధర్మే నిధనం శ్రేయః పర-ధర్మో భయావహః ॥
అర్జున ఉవాచ
36 అథ కేన ప్రయుక్తోఽయం పాపం చరతి పూరుషః । అనిచ్ఛన్నపి వార్ష్ణేయ బలాదివ నియోజితః ॥
భగవాన్ ఉవాచ
37 కామ ఏషః క్రోధ ఏషః రజోగుణ-సముద్భవః । మహాశనో మహాపాప్మా విద్ధ్యేనమిహ వైరిణం ॥
38 ధూమేనావ్రియతే వహ్నిః యథాదర్శో మలేన చ । యథోల్బేనావృతో గర్భః తథా తేనేదమావృతం ॥
39 ఆవృతం జ్ఞానమేతేన జ్ఞానినో నిత్య-వైరిణా । కామ-రూపేణ కౌంతేయ దుష్పూరేణానలేన చ ॥
40 ఇంద్రియాణి మనో బుద్ధిః అస్యాధిష్ఠానముచ్యతే । ఏతైర్విమోహయత్యేషః జ్ఞానమావృత్య దేహినం ॥
41 తస్మాత్ త్వమింద్రియాణ్యాదౌ నియమ్య భరతర్షభ । పాప్మానం ప్రజహి హ్యేనం జ్ఞాన-విజ్ఞాన-నాశనం ॥
42 ఇంద్రియాణి పరాణ్యాహుః ఇంద్రియేభ్యః పరం మనః । మనస్తస్తు పరా బుద్ధిః యో బుద్ధేః పరతస్తు సః ॥
43 ఏవం బుద్ధేః పరం బుద్ధ్వాసంస్తభ్యాత్మానమాత్మనా । జహి శత్రుం మహాబాహో కామ-రూపం దురాసదం ॥

ఇతి తృతీయోఽధ్యాయః