అథ చతుర్థోఽధ్యాయః అధ్యాయం ౪

1 ఇమం వివస్వతే యోగం ప్రోక్తవానహమవ్యయం । వివస్వాన్ మనవే ప్రాహ మనురిక్ష్వాకవేఽబ్రవీత్ ॥
2 ఏవం పరంపరా-ప్రాప్తం ఇమం రాజర్షయో విదుః । స కాలేనేహ మహతా యోగో నష్టః పరం-తప ॥
3 స ఏవాయం మయా తేఽద్య యోగః ప్రోక్తః పురాతనః । భక్తోఽసి మే సఖా చేతి రహస్యం హ్యేతదుత్తమం ॥
అర్జున ఉవాచ
4 అపరం భవతో జన్మ పరం జన్మ వివస్వతః । కథమేతద్ వి-జానీయాం త్వమాదౌ ప్రోక్తవానితి ॥
భగవాన్ ఉవాచ
5 బహూని మే వ్యతీతాని జన్మాని తవ చార్జున । తాన్యహం వేద సర్వాణి న త్వం వేత్థ పరం తప ॥
6 అజోఽపి సన్నవ్యయాత్మా భూతానామీశ్వరోఽపి సన్ । ప్రకృతిం స్వామధిష్ఠాయ సం-భవామ్యాత్మ-మాయయా ॥
7 యదా యదా హి ధర్మస్య గ్లానిర్భవతి భారత । అభ్యుత్థానమధర్మస్య తదాఽఽత్మానం సృజామ్యహం ॥
8 పరి-త్రాణాయ సాధూనాం వి-నాశాయ చ దుష్కృతాం । ధర్మ-సం-స్థాపనార్థాయ సం-భవామి యుగే-యుగే ॥
9 జన్మ కర్మ చ మే దివ్యం ఏవం యో వేత్తి తత్వతః । త్యక్త్వా దేహం పునర్జన్మ నైతి మామేతి సోఽర్జున ॥
10 వీత-రాగ-భయ-క్రోధాః మన్మయా మాముపాశ్రితాః । బహవో జ్ఞాన-తపసా పూతా మద్భావమాగతాః ॥
11 యే యథా మాం ప్రపద్యంతే తాంస్తథైవ భజామ్యహం । మమ వర్త్మాను-వర్తంతే మనుష్యాః పార్థ సర్వశః ॥
12 కాంక్షంతః కర్మణాం సిద్ధిం యజంత ఇహ దేవతాః । క్షిప్రం హి మానుషే లోకే సిద్ధిర్భవతి కర్మ-జా ॥
13 చాతుర్వర్ణ్యం మయా సృష్టం గుణ-కర్మ-విభాగశః । తస్య కర్తారమపి మాం విద్ధ్యకర్తారమవ్యయం ॥
14 న మాం కర్మాణి లింపంతి న మే కర్మ-ఫలే స్పృహా । ఇతి మాం యోఽభి-జానాతి కర్మభిర్న స బధ్యతే ॥
15 ఏవం జ్ఞాత్వా కృతం కర్మ పూర్వైరపి ముముక్షుభిః । కురు కర్మైవ తస్మాత్ త్వం పూర్వైః పూర్వ-తరం కృతం ॥
16 కిం కర్మ కిమకర్మేతి కవయోఽప్యత్ర మోహితాః । తత్ తే కర్మ ప్రవక్ష్యామి యజ్ఞత్వా మోక్ష్యసేఽశుభాత్ ॥
17 కర్మణో హ్యపి బోద్ధవ్యం బోద్ధవ్యం చ వి-కర్మణః । అకర్మణశ్చ బోద్ధవ్యం గహనా కర్మణో గతిః ॥
18 కర్మణ్యకర్మ యః పశ్యేత్ అకర్మణి చ కర్మ యః । స బుద్ధి-మాన్ మనుష్యేషు స యుక్తః కృత్స్న-కర్మ-కృత్ ॥
19 యస్య సర్వే సమారంభాః కామ-సంకల్ప-వర్జితాః । జ్ఞానాగ్ని-దగ్ధ-కర్మాణం తమాహుః పండితం బుధాః ॥
20 త్యక్త్వా కర్మ-ఫలాసంగం నిత్య-తృప్తో నిరాశ్రయః । కర్మణ్యభి-ప్రవృత్తోఽపి నైవ కించిత్ కరోతి సః ॥
21 నిరాశీర్యత-చిత్తాత్మా త్యక్త-సర్వ-పరిగ్రహః । శారీరం కేవలం కర్మ కుర్వన్ నాఽప్నోతి కిల్బిషం ॥
22 యదృచ్ఛా-లాభ-సంతుష్టో ద్వంద్వాతీతో వి-మత్సరః । సమః సిద్ధావసిద్ధౌ చ కృత్వాఽపి న ని-బద్ధ్యతే ॥
23 గత-సంగస్య ముక్తస్య జ్ఞానావస్థిత-చేతసః । యజ్ఞాయాఽచరతః కర్మ సమగ్రం ప్రవి-లీయతే ॥
24 బ్రహ్మార్పణం బ్రహ్మ-హవిః బ్రహ్మాగ్నౌ బ్రహ్మణా హుతం । బ్రహ్మెైవ తేన గంతవ్యం బ్రహ్మ-కర్మ-సమాధినా ॥
25 దైవమేవాపరే యజ్ఞం యోగినః పర్యుపాసతే । బ్రహ్మాగ్నావపరే యజ్ఞం యజ్ఞేనైవోప-జుహ్వతి ॥
26 శ్రోత్రాదీనీంద్రియాణ్యన్యే సం-యమాగ్నిషు జుహ్వతి । శబ్దాదీన్ విషయానన్యే ఇంద్రియాగ్నిషు జుహ్వతి ॥
27 సర్వాణీంద్రియ-కర్మాణి ప్రాణ-కర్మాణి చాపరే । ఆత్మ-సంయమ-యోగాగ్నౌ జుహ్వతి జ్ఞాన-దీపితే ॥
28 ద్రవ్య-యజ్ఞాస్తపో-యజ్ఞాః యోగ-యజ్ఞాస్తథా పరే । స్వాధ్యాయ-జ్ఞాన-యజ్ఞాశ్చ యతయః సంశిత-వ్రతాః ॥
29 అపానే జుహ్వతి ప్రాణం ప్రాణేఽపానం తథా పరే । ప్రాణాపాన-గతీ రుద్ధ్వా ప్రాణాయామ-పరాయణాః ॥
30 అపరే నియతాహారాః ప్రాణాన్ ప్రాణేషు జుహ్వతి । సర్వేఽప్యేతే యజ్ఞ-విదో యజ్ఞ-క్షపిత-కల్మషాః ॥
31 యజ్ఞ-శిష్టామృత-భుజో యాంతి బ్రహ్మ సనాతనం । నాయం లోకోఽస్త్యయజ్ఞస్య కుతోఽన్యః కురు-సత్తమ ॥
32 ఏవం బహు-విధా యజ్ఞాః వితతా బ్రహ్మణో ముఖే । కర్మ-జాన్ విద్ధి తాన్ సర్వాన్ ఏవం జ్ఞాత్వా విమోక్ష్యసే ॥
33 శ్రేయాన్ ద్రవ్య-మయాద్ యజ్ఞాత్ జ్ఞాన-యజ్ఞః పరం-తప । సర్వం కర్మాఖిలం పార్థ జ్ఞానే పరి-సమాప్యతే ॥
34 తద్ విద్ధి ప్రణిపాతేన పరి-ప్రశ్నేన సేవయా । ఉపదేక్ష్యంతి తే జ్ఞానం జ్ఞానినస్తత్త్వ-దర్శినః ॥
35 యజ్జ్ఞాత్వా న పునర్మోహం ఏవం యాస్యసి పాండవ । యేన భూతాన్యశేషేణ ద్రక్ష్యస్యాత్మన్యథో మయి ॥
36 అపి చేదసి పాపేభ్యః సర్వేభ్యః పాప-కృత్తమః । సర్వం జ్ఞాన-ప్లవేనైవ వృజినం సం-తరిష్యసి ॥
37 యథైధాంసి సమిద్ధోఽగ్నిః భస్మసాత్ కురుతేఽర్జున । జ్ఞానాగ్నిః సర్వ-కర్మాణి భస్మసాత్ కురుతే తథా ॥
38 న హి జ్ఞానేన సదృశం పవిత్రమిహ విద్యతే । తత్ స్వయం యోగ-సంసిద్ధః కాలేనాఽత్మని విందతి ॥
39 శ్రద్ధా-వాన్ లభతే జ్ఞానం మత్పరః సం-యతేంద్రియః । జ్ఞానం లబ్ధ్వా పరాం శాంతిం అచిరేణాధి-గచ్ఛతి ॥
40 అజ్ఞశ్చాశ్రద్దధానశ్చ సంశయాత్మా వి-నశ్యతి । నాయం లోకోఽస్తి న పరో న సుఖం సంశయాత్మనః ॥
41 యోగ-సంన్యస్త-కర్మాణం జ్ఞాన-సంఛిన్న-సంశయం । ఆత్మ-వంతం న కర్మాణి ని-బధ్నంతి ధనం-జయ ॥
42 తస్మాదజ్ఞాన-సంభూతం హృత్-స్థం జ్ఞానాసినాఽఽత్మనః । ఛిత్వైనం సంశయం యోగం ఆతిష్ఠోత్తిష్ఠ భారత ॥

ఇతి చతుర్థోఽధ్యాయః