అథ షష్ఠోఽధ్యాయః అధ్యాయం ౬

1 అనాశ్రితః కర్మ-ఫలం కార్యం కర్మ కరోతి యః । స సం-న్యాసీ చ యోగీ చ న నిరగ్నిర్న చాక్రియః ॥
2 యం సం-న్యాసమితి ప్రాహుః యోగం తం విద్ధి పాండవ । నహ్యసం-న్యస్త-సంకల్పో యోగీ భవతి కశ్చన ॥
3 ఆరురుక్షోర్మునేర్యోగం కర్మ కారణముచ్యతే । యోగారూఢస్య తస్యైవ శమః కారణముచ్యతే ॥
4 యదా హి నేంద్రియార్థేషు న కర్మస్వను-షజ్జతే । సర్వ-సంకల్ప-సంన్యాసీ యోగారూఢస్తదోచ్యతే ॥
5 ఉద్ధరేదాత్మనాఽఽత్మానం నాఽత్మానమవసాదయేత్ । ఆత్మైవ హ్యాత్మనో బంధుః ఆత్మైవ రిపురాత్మనః ॥
6 బంధురాత్మాఽఽత్మనస్తస్య యేనాఽత్మైవాఽత్మనా జితః । అనాత్మనస్తు శత్రుత్వే వర్తేతాఽత్మైవ శత్రు-వత్ ॥
7 జితాత్మనః ప్రశాంతస్య పరమాత్మా సమాహితః । శీతోష్ణ-సుఖ-దుఃఖేషు తథా మానాప-మానయోః ॥
8 జ్ఞాన-విజ్ఞాన-తృప్తాత్మా కూట-స్థో విజితేంద్రియః । యుక్త ఇత్యుచ్యతే యోగీ సమ-లోష్టాశ్మ-కాంచనః ॥
9 సుహృన్మిత్రార్యుదాసీన-మధ్యస్థ-ద్వేష్య-బంధుషు । సాధుష్వపి చ పాపేషు సమ-బుద్ధిర్విశిష్యతే ॥
10 యోగీ యుంజీత సతతం ఆత్మానం రహసి స్థితః । ఏకాకీ యత-చిత్తాత్మా నిరాశీరపరి-గ్రహః ॥
11 శుచౌ దేశే ప్రతిష్ఠాప్య స్థిరమాసనమాత్మనః । నాత్యుచ్ఛ్రితం నాతి-నీచం చేలాజిన-కుశోత్తరం ॥
12 తత్రైకాగ్రం మనః కృత్వా యత-చిత్తేంద్రియ-క్రియః । ఉపవిశ్యాఽసనే యుంజ్యాత్ యోగమాత్మ-విశుద్ధయే ॥
13 సమం కాయ-శిరో-గ్రీవం ధారయన్నచలం స్థిరః । సంప్రేక్ష్య నాసికాగ్రం స్వం దిశశ్చానవ-లోకయన్ ॥
14 ప్ర-శాంతాత్మా విగత-భీః బ్రహ్మ-చారి-వ్రతే స్థితః । మనః సంయమ్య మచ్చిత్తో యుక్త ఆసీత మత్పరః ॥
15 యుంజన్నేవం సదాఽఽత్మానం యోగీ నియత-మానసః । శాంతిం నిర్బాణ-పరమాం మత్సంస్థామధి-గచ్ఛతి ॥
16 నాత్యశ్నతస్తు యోగోఽస్తి న చాత్యంతమనశ్నతః । న చాతి-స్వప్న-శీలస్య జాగ్రతో నైవ చార్జున ॥
17 యుక్తాహార-విహారస్య యుక్త-చేష్టస్య కర్మసు । యుక్త-స్వప్నావ-బోధస్య యోగో భవతి దుఃఖ-హా ॥
18 యదా వి-నియతం చిత్తం ఆత్మన్యేవావ-తిష్ఠతే । నిస్పృహః సర్వ-కామేభ్యో యుక్త ఇత్యుచ్యతే తదా ॥
19 యథా దీపో నివాత-స్థో నేంగతే సోపమా మతా । యోగినో యత-చిత్తస్య యుంజతో యోగమాత్మనః ॥
20 యత్రోప-రమతే చిత్తం ని-రుద్ధం యోగ-సేవయా । యత్ర చైవాఽత్మనాఽఽత్మానం పశ్యన్నాత్మని తుష్యతి ॥
21 సుఖమాత్యంతికం యత్తత్ బుద్ధి-గ్రాహ్యమతీంద్రియం । వేత్తి యత్ర న చైవాయం స్థితశ్చలతి తత్త్వతః ॥
22 యం లబ్ధ్వా చాపరం లాభం మన్యతే నాధికం తతః । యస్మిన్ స్థితో న దుఃఖేన గురుణాఽపి వి-చాల్యతే ॥
23 తం విద్యాద్ దుఃఖ-సంయోగ-వియోగం యోగ-సంజ్ఞితం । స నిశ్చయేన యోక్తవ్యో యోగో నిర్విణ్ణ-చేతసా ॥
24 సంకల్ప-ప్రభవాన్ కామాన్ త్యక్త్వా సర్వానశేషతః । మనసైవేంద్రియ-గ్రామం వి-నియమ్య సమంతతః ॥
25 శనైః-శనైరుప-రమేత్ బుద్ధ్యాధృతి-గృహీతయా । ఆత్మ-సంస్థం మనః కృత్వా న కించిదపి చింతయేత్ ॥
26 యతో యతో నిశ్చరతి మనశ్చంచలమస్థిరం । తతస్తతో నియమ్యైతత్ ఆత్మన్యేవ వశం నయేత్ ॥
27 ప్రశాంత-మనసం హ్యేనం యోగినం సుఖముత్తమం । ఉపైతి శాంత-రజసం బ్రహ్మ-భూతమకల్మషం ॥
28 ఏవం యుంజన్ సదాత్మానం యోగీ విగత-కల్మషః । సుఖేన బ్రహ్మ-సంస్పర్శం అత్యంతం సుఖమశ్నుతే ॥
29 సర్వ-భూత-స్థమాత్మానం సర్వ-భూతాని చాఽత్మని । ఈక్షతే యోగ-యుక్తాత్మా సర్వత్ర సమ-దర్శనః ॥
30 యో మాం పశ్యతి సర్వత్ర సర్వం చ మయి పశ్యతి । తస్యాహం న ప్రణశ్యామి స చ మే న ప్రణశ్యతి ॥
31 సర్వ-భూత-స్థితం యో మాం భజత్యేకత్వమాస్థితః । సర్వథా వర్తమానోఽపి స యోగీ మయి వర్తతే ॥
32 ఆత్మౌపమ్యేన సర్వత్ర సమం పశ్యతి యోఽర్జున । సుఖం వా యది వా దుఃఖం స యోగీ పరమో మతః ॥
అర్జున ఉవాచ
33 యోఽయం యోగస్త్వయా ప్రోక్తః సామ్యేన మధు-సూదన । ఏతస్యాహం న పశ్యామి చంచలత్వాత్ స్థితిం స్థిరాం ॥
34 చంచలం హి మనః కృష్ణ ప్రమాథి బల-వద్ దృఢం । తస్యాహం నిగ్రహం మన్యే వాయోరివ సు-దుష్కరం ॥
భగవాన్ ఉవాచ
35 అసంశయం మహాబాహో మనో దుర్నిగ్రహం చలం । అభ్యాసేన తు కౌంతేయ వైరాగ్యేణ చ గృహ్యతే ॥
36 అసం-యతాత్మనా యోగో దుష్ప్రాప ఇతి మే మతిః । వశ్యాత్మనా తు సతతం శక్యోఽవాప్తుమశేషతః ॥
అర్జున ఉవాచ
37 అయతిః శ్రద్ధయోపేతో యోగాచ్చలిత-మానసః । అప్రాప్య యోగ-సంసిద్ధిం కాం గతిం కృష్ణ గచ్ఛతి ॥
38 కచ్చిన్నోభయ-విభ్రష్టః ఛిన్నాభ్రమివ నశ్యతి । అప్రతిష్ఠో మహాబాహో విమూఢో బ్రహ్మణః పథి ॥
39 ఏతన్మే సంశయం కృష్ణ చ్ఛేత్తుమర్హస్యశేషతః । త్వదన్యః సంశయస్యాస్య ఛేత్తా న హ్యుపపద్యతే ॥
భగవాన్ ఉవాచ
40 పార్థ నైవేహ నాముత్ర వినాశస్తస్య విద్యతే । నహి కల్యాణ-కృత్ కశ్చిద్ దుర్గతిం తాత గచ్ఛతి ॥
41 ప్రాప్య పుణ్య-కృతాం లోకాన్ ఉషిత్వా శాశ్వతీః సమాః । శుచీనాం శ్రీమతాం గేహే యోగ-భ్రష్టోఽభి-జాయతే ॥
42 అథవా యోగినామేవ కులే భవతి ధీ-మతాం । ఏతద్ధి దుర్లభ-తరం లోకే జన్మ యదీదృశం ॥
43 తత్ర తం బుద్ధి-సంయోగం లభతే పౌర్వదైహికం । యతతే చ తతో భూయః సంసిద్ధౌ కురు-నందన ॥
44 పూర్వాభ్యాసేన తేనైవ హ్రియతే హ్యవశోఽపి సః । జిజ్ఞాసురపి యోగస్య శబ్ద-బ్రహ్మాతి-వర్తతే ॥
45 ప్రయత్నాద్ యతమానస్తు యోగీ సంశుద్ధ-కిల్బిషః । అనేక-జన్మ-సంసిద్ధః తతో యాతి పరాం గతిం ॥
46 తపస్విభ్యోఽధికో యోగీ జ్ఞానిభ్యోఽపి మతోఽధికః । కర్మిభ్యశ్చాధికో యోగీ తస్మాద్ యోగీ భవార్జున ॥
47 యోగినామపి సర్వేషాం మద్గతేనాంతరాత్మనా । శ్ర్రద్ధా-వాన్ భజతే యో మాం స మే యుక్త-తమో మతః ॥

ఇతి షష్ఠోఽధ్యాయః